Cirkel van verlies

Wat wordt bedoeld met verlies? Verlies door de dood, verlies van toekomst door een naderende dood en verlies van gezondheid treffen we in ieder geval aan in de palliatieve zorg. Hoe hiermee om te gaan krijgt de nodige aandacht in deze cursus. Maar ook verlies door scheiding, verlies van huis en haard of verlies door trauma’s zijn vormen van verlies.

Doelstelling
De doelstelling van de cursus “Cirkel van Verlies” is om zorgverleners te helpen bij het ondersteunen van cliënten die te maken hebben met verschillende vormen van verlies en rouw. Dit wordt bereikt door hen te voorzien van kennis en vaardigheden over verlies, rouwprocessen, en effectieve manieren van begeleiding.

Doelgroep
In principe richt de cursus zich op zorgverleners van niveau 3-6, die werkzaam zijn in de palliatieve zorg, in de GGZ, thuiszorg, ambulancezorg, verpleeghuiszorg, gehandicaptenzorg, ziekenhuiszorg, kraamzorg en als POH voor mensen met chronische ziekten.

Studiebelasting en studiemateriaal
De voorbereiding vraagt ongeveer 2 uur per module. We maken daarbij gebruik van twee (studie)boeken, die jezelf kan aanschaffen (€47) of bij de bibliotheek kunt lenen: Met mijn ziel onder de arm (Riet Fiddelaers-Jaspers) en De kernkwaliteiten van het Enneagram (Daniel Ofman en Rita van der Weck).

Verklaring en accreditatie
Je krijgt een certificaat als je minstens vier modules hebt gevolgd en van de andere modules de PowerPoints hebt doorgenomen, die je na afloop meekrijgt via de mail. Ook is accreditatie aangevraagd bij de V&VN voor 24 punten. Daarnaast kan je de 12 voorbereidende uren onderbrengen onder de ODA’s (Overige Deskundigheidsbevorderingen Activiteiten). Totaal dus 36 accreditatiepunten.

Programma
Het programma bestaat uit een mix van contactonderwijs en voorbereidend huiswerk. Het contactonderwijs bestaat uit 6 modules van 4 uur, in totaal 24 uur. We komen bij elkaar in kleine groepen van 6 – 8 deelnemers.|

De zes modules hebben de volgende thema’s met als leidraad de Verliescirkel*, een hulpmiddel dat helpt om de cyclus van begin tot eind van het leven te onderzoeken. De cyclus van het leven dat soms stokt en tot stilstand komt.
De verliescirkel nodigt uit om dan aan te kijken en te doorleven wat er speelt. In de volgende modules werken we het thema van omgaan met verlies en rouw uit:

Module 1: Welkom heten en contact maken
De Verliescirkel toont ons niet alleen hoe we met verlies omgaan, maar toont ons ook de blauwdruk van ons leven. Als eerste stellen we ons de vraag: hoe was ons eerste welkom op deze aarde? Mag ik erbij horen? En zo niet, wat dan? En hoe is je eerste contact met de ander, met je cliënt? Hoe heb jij je staande in het leven gehouden en hoe doe je dat nu? We verdiepen ons in onze kernkwaliteiten m.b.v. het enneagram en in hoe we die inzetten in ons werk en leven.

Module 2: Hechten en veerkracht
De Verliescirkel laat zien hoe we ons na ons eerste welkom hechten. We gaan ontdekken of en hoe we veilig of onveilig gehecht zijn. Het toen-en-daar en het hier en-nu: welke invloed heeft dat op hoe we ons met de ander, onze cliënt en onszelf verbinden? Veilige hechting is een belangrijke basis voor veerkracht als er zich verliestrauma voordoen.
We verdiepen ons in hoe we onze veerkracht kunnen versterken. En dat van onze cliënt. Daarnaast schetsen we hoe je kan herkennen in welke staat je bent als er stress situaties optreden en wat je dan het beste kan doen, ook naar onze cliënt.

Module 3: Nabijheid en verbinden
Als mensen verlies lijden in hun leven, hebben ze ondersteuning en hulp nodig en de ervaring dat ze er niet alleen voor staan. Hoe kan je als zorgverlener nabijheid bieden en afstemmen op waar de ander zit? Dat oefenen we met elkaar.
Het is belangrijk de wetten van het (familie)systeem te kennen, te erkennen en te herkennen: dat ouders in de ouderpositie blijven, het kind zelf kind kan blijven en dat er een balans van geven en ontvangen is. Zowel van je eigen familiesysteem als het
systeem waarin je werkt. Als de systemische wetten niet nageleefd (kunnen) worde door grote verliezen, is er voelbare onrust. Belangrijk om bewust te zijn van wat speelt, eventuele rolverwarringen te herkennen, eventuele psycho-educatie te geven en het familiesysteem in kaart te brengen. Zodat je als zorgverlener werkelijk aanwezig bent, kan benoemen en weet hoe te bemoedigen, te bevestigen en te bekrachtigen.

Module 4: Verlies en afscheid
Als je als zorgprofessional te maken krijgt met verlies, is het van belang dat je handvatten hebt om daar mee om te gaan. Dat je verschillende soorten verliezen kan herkennen en het belang van afscheid nemen onderkent. In deze module gaan we in op verlies door de dood en verlies van gezondheid. Maar ook verliestrauma, verlies van hechting, intimiteit, grond, structuur, identiteit, houvast, toekomst, betekenis, controle, “levend verlies” bij mensen met een beperking en bij mensen met dementie, diffuus verlies en gestapeld verlies spelen een rol. Deze verliezen brengen we in kaart. We verdiepen ons in het nemen van verlies, het belang van afscheid
nemen en in de gevolgen van het niet afscheid nemen. We kijken naar verschillende afscheidsrituelen en werken er zelf ook mee.

Module 5: Rouwen en integreren
Wat is rouw nu eigenlijk? Hoe uniek is rouw? Wat zijn normale uitingen van rouw? En van gestolde rouw of gecompliceerde rouw (zoals opgenomen in de DSM 5)? We kijken naar de ontwikkeling in visie op rouw in de loop van de tijd en wat de huidige
theorie over rouw zegt. Wat achterhaald is in de rouwfasen van Kubler-Ross en wat daarin waardevol is.
We verdiepen ons in huidige rouwmodellen als het duale procesmodel, de vier rouwtaken, het venster van stress tolerantie, wat rouwreacties en rouwgevoelens zijn bij volwassenen en kinderen en wat traumatische rouw inhoudt.
We oefenen in het begeleiden van mensen met rouw, waarbij we aandacht hebben voor de afwisseling in het doorleven van rouw en het doorleven bij rouw; ook wat helpend is bij gestolde rouw of traumatische rouw en hoe gecompliceerde rouw te herkennen. Daarbij gebruiken we ook meetinstrumenten (rouwvragenlijsten).

Module 6: Betekenisgeving en taak
We gaan in op de waarde van betekenisgeven aan verlies, wat het inhoudt, hoe je dat doet en wat daarbij helpend is. Ook kijken we naar het stokken in betekenisgeven, naar het ervaren van zinloosheid en wrok. Hoe je dat kan herkennen en hoe deze werkelijkheid te erkennen. Of daar een weg uit of doorheen is, of daar een keuze ligt: bokken, wrokken of buigen? En wat mogelijk de rol van vergeving kan zijn. Is er nieuwe zinbeleving mogelijk? Is er hoop?
Hierbij gebruiken we ook het enneagram, dat ons inzicht geeft in de richting van onze groei en onze specifieke (levens)taak. Hier reflecteren we daadwerkelijk op. We kijken hierbij naar onszelf en naar hoe we aandacht hebben voor onze cliënt.

Wie geeft de scholing?
Ciska Roth-Baljeu, rouw- en verliestherapeut, palliatieve zorg verpleegkundige niet praktiserend, trainer en coach. Bijna tien jaar heb ik veel cursussen gegeven over palliatieve zorg. Nu is het voor mij een groot verlangen om mensen bij elkaar te brengen, die zich willen verdiepen in het omgaan met verlies en rouw. Want we hebben elkaar zo nodig in het aankijken van verlies en rouw. Ik weet zeker dat je dan nog meer in staat zal zijn om werkelijk aanwezig te zijn bij jouw cliënten evenals bij jezelf!